Hundurinn togar
- Dóra Ásgeirsdóttir hundaþjálfari -
Hundurinn minn togar svo mikið í tauminn! Hvað get ég gert?
Hver hefur ekki heyrt þessa spurningu eða séð hana svona 100 sinnum á spjallþráðum internetsins, yfirleitt með halarófu af misgóðum ráðleggingum sem fylgja á eftir?
Það er ekki að ástæðulausu sem þetta er svona algeng spurning og þetta svona algeng áskorun í lífi hundafólks. Oftast er ástæðan mjög einföld. Hundarnir okkar eru spenntir að komast á milli spennandi staða til þess að þefa af, en við erum ekki til í að hlaupa á eftir þeim um allar trissur. Göngutúrinn er nefnilega á okkar forsendum, en ekki hundanna.
Ég vil byrja á að segja að það er engin töfralausn þarna úti. Ekkert sem þú smellir á hundinn eða gerir, sem gerir það að verkum að göngutúrinn verður á einu augabragði að frábærri samveru fyrir þig og hundinn. Það finnast vissulega allskonar græjur þarna úti sem geta hjálpað þér að hægja á hundinum, eða sem jafnvel fá hann til þess að hætta alveg að toga. En hver var þá lausnin? Hvað olli því að hundurinn hætti að toga? Var það sársauki við tog? Voru það óþægindi? Var það hræðsla við óþægindi? Er eitthvað af þessu það sem við viljum að hundurinn okkar upplifi í því skemmtilegasta sem þeir gera með okkur? Ég veit allavega hvert svarið er fyrir mig, nei!
Þrátt fyrir að svona búnaður eða ráð séu ekki svarið fyrir mig, þýðir það ekki að ég sé á móti því að hundum séu sett mörk. Hundarnir eiga ekki að fá að ráða ferðinni eða gera allt sem þeir vilja, en hinsvegar þá stýrum við öllu þeirra lífi frá A-Ö og því finnst mér ekkert annað en sanngjarnt að við lærum að skilja þeirra þarfir og langanir meðfram því sem við lærum að setja þeim mörk.
Hvað þarf að hugsa út í?
Númer eitt, tvö og þrjú er að vera viss um það að hundurinn sé í jafnvægi til þess að taka á móti þeirri þjálfun sem við leggjum á borð fyrir hann. Til þess að hundurinn sé í jafnvægi þurfa nokkrir hlutir að haldast í hendur. Hundurinn þarf að sofa 16-18 klukkustundir á sólarhring, þetta er algjörlega nauðsynlegt til þess að hundurinn nái að vinna úr streitu og þeim upplýsingum sem honum áskotnast í þjálfuninni. Til þess að hundurinn nái að sofa þarf hann að geta unnið úr streitunni sem myndast af allskonar völdum yfir daginn. Til að hjálpa hundinum að losa um streitu er hægt að setja upp þefleiki, láta hann hafa eitthvað spennandi að naga og fl. í þeim dúr.
Vert er að athuga að sumir hundar þrífast á því að reyna á sig líkamlega og því getur tog hjálpað þeim að slaka betur á. Þeir hundar gera oft góða hluti í Cani-cross, Bike-joring eða annarskonar dráttarsporti. Dráttarsport er þó ekki fyrir alla og sumir hafa brugðið á það ráð að láta slíka hunda draga á eftir sér passlega þunga hluti. Hafa skal í huga að fyrir slíkt er nauðsynlegt að hundurinn sé í beisli sem fellur vel að líkamanum og gefur rétt átak á axlir hans og brjóst, en ekki á hálsinn.
Hver hefur ekki heyrt þessa spurningu eða séð hana svona 100 sinnum á spjallþráðum internetsins, yfirleitt með halarófu af misgóðum ráðleggingum sem fylgja á eftir?
Það er ekki að ástæðulausu sem þetta er svona algeng spurning og þetta svona algeng áskorun í lífi hundafólks. Oftast er ástæðan mjög einföld. Hundarnir okkar eru spenntir að komast á milli spennandi staða til þess að þefa af, en við erum ekki til í að hlaupa á eftir þeim um allar trissur. Göngutúrinn er nefnilega á okkar forsendum, en ekki hundanna.
Ég vil byrja á að segja að það er engin töfralausn þarna úti. Ekkert sem þú smellir á hundinn eða gerir, sem gerir það að verkum að göngutúrinn verður á einu augabragði að frábærri samveru fyrir þig og hundinn. Það finnast vissulega allskonar græjur þarna úti sem geta hjálpað þér að hægja á hundinum, eða sem jafnvel fá hann til þess að hætta alveg að toga. En hver var þá lausnin? Hvað olli því að hundurinn hætti að toga? Var það sársauki við tog? Voru það óþægindi? Var það hræðsla við óþægindi? Er eitthvað af þessu það sem við viljum að hundurinn okkar upplifi í því skemmtilegasta sem þeir gera með okkur? Ég veit allavega hvert svarið er fyrir mig, nei!
Þrátt fyrir að svona búnaður eða ráð séu ekki svarið fyrir mig, þýðir það ekki að ég sé á móti því að hundum séu sett mörk. Hundarnir eiga ekki að fá að ráða ferðinni eða gera allt sem þeir vilja, en hinsvegar þá stýrum við öllu þeirra lífi frá A-Ö og því finnst mér ekkert annað en sanngjarnt að við lærum að skilja þeirra þarfir og langanir meðfram því sem við lærum að setja þeim mörk.
Hvað þarf að hugsa út í?
Númer eitt, tvö og þrjú er að vera viss um það að hundurinn sé í jafnvægi til þess að taka á móti þeirri þjálfun sem við leggjum á borð fyrir hann. Til þess að hundurinn sé í jafnvægi þurfa nokkrir hlutir að haldast í hendur. Hundurinn þarf að sofa 16-18 klukkustundir á sólarhring, þetta er algjörlega nauðsynlegt til þess að hundurinn nái að vinna úr streitu og þeim upplýsingum sem honum áskotnast í þjálfuninni. Til þess að hundurinn nái að sofa þarf hann að geta unnið úr streitunni sem myndast af allskonar völdum yfir daginn. Til að hjálpa hundinum að losa um streitu er hægt að setja upp þefleiki, láta hann hafa eitthvað spennandi að naga og fl. í þeim dúr.
Vert er að athuga að sumir hundar þrífast á því að reyna á sig líkamlega og því getur tog hjálpað þeim að slaka betur á. Þeir hundar gera oft góða hluti í Cani-cross, Bike-joring eða annarskonar dráttarsporti. Dráttarsport er þó ekki fyrir alla og sumir hafa brugðið á það ráð að láta slíka hunda draga á eftir sér passlega þunga hluti. Hafa skal í huga að fyrir slíkt er nauðsynlegt að hundurinn sé í beisli sem fellur vel að líkamanum og gefur rétt átak á axlir hans og brjóst, en ekki á hálsinn.
Búnaðurinn.
Til að byrja með þurfum við að setja hundinn í þægilegan búnað. Ég mæli með að nota Y-beisli sem í fáum orðum eru beisli sem mynda Y framan á bringu hundsins og fara ekki þvert yfir axlirnar. Hálsól er eitthvað sem ég forðast að festa tauminn við, nema þá einmitt hjá hundum sem toga ekki í tauminn. Því álag á hálsinn veldur álagi á öndunarfæri og blóðflæði sem leiðir beint til hraðari hjartsláttar og meira stress á líkama hundsins.
Aukið stress eykur líkurnar á því að hundurinn haldi áfram að toga og jafnvel togi meira.
Til að byrja með þurfum við að setja hundinn í þægilegan búnað. Ég mæli með að nota Y-beisli sem í fáum orðum eru beisli sem mynda Y framan á bringu hundsins og fara ekki þvert yfir axlirnar. Hálsól er eitthvað sem ég forðast að festa tauminn við, nema þá einmitt hjá hundum sem toga ekki í tauminn. Því álag á hálsinn veldur álagi á öndunarfæri og blóðflæði sem leiðir beint til hraðari hjartsláttar og meira stress á líkama hundsins.
Aukið stress eykur líkurnar á því að hundurinn haldi áfram að toga og jafnvel togi meira.
|
Þegar rétta beislið er komið, þá er það taumurinn. Fyrir hunda sem toga mæli ég ekki með útdraganlegum taumum á borð við Flexi, né stuttum taumum. Stuttur taumur gefur hundinum engan möguleika á að hreyfa sig á náttúrulegan hátt á meðan þú ert að labba og Flexi taumur er með stöðugri spennu, auk þess sem erfiðara er að bregðast við því þegar hundurinn tekur á rás eða t.d. hleypur út á götu þegar hann er í lengstu stillingu.
|
|
Ég mæli með sterkum, mjúkum taumum sem eru 3-5 metrar á lengd. Það þarf að vera þægilegt að halda í þá og auðvelt að vinna með þá í höndunum. Þegar við erum að þjálfa taumgöngu notum við báðar hendur til að vinna með tauminn. Langur taumur gefur hundinum kost á því að skoða umhverfið sitt og hreyfa sig eðlilega. Eðlilegur gönguhraði hunds er brokk, en það er mjög misjafnt hversu hratt þeir brokka eftir stærð og lengd fóta. En flestir hundar brokka hraðar en við göngum og því gefur langur taumur þeim tækifæri á að brokka á milli áhugaverðra staða til að þefa af. Á sama tíma höfum við fullkomna stjórn á því hversu langan taum hundurinn fær hverju sinni og það er auðvelt að draga til baka langan taum sem við erum með í báðum höndum.
Umhverfið.
Til þess að hægt sé að ná til hundsins verðum við að vinna með hann í umhverfi þar sem hann er móttækilegur fyrir nýjum upplýsingum og þjálfun. Ef umhverfið er of spennandi til þess að hundurinn veiti okkur athygli, þá er það líklega ekki rétti staðurinn til þess að byrja á. Það getur verið gott að fara á opið svæði og byrja á því að sleppa hundinum lausum (eða hafa hann í extra langri línu ef honum er ekki treystandi lausum) þar sem hann fær tækifæri til að hlaupa um og skoða svæðið áður en við byrjum að æfa taumgönguna. Þetta gerum við til þess að minnka líkur á því að umhverfið sjálft hafi truflandi áhrif á hundinn.
Þjálfunin sjálf.
Við höldum í tauminn með ríkjandi hendi. Hina höndina notum við til þess að stilla lengdina af taumnum sem hundurinn hefur og halda á taumlengdinni sem ekki er í notkun þá stundina. Við þurfum alltaf að spá í umhverfið þegar við göngum því ákveðnir staðir eru áhugaverðari en aðrir. T.d. þúfur, ljósastaurar, grasflöt eða aðrir staðir sem rakkar og tíkur eru líkleg til þess að merkja eða pissa á. Þannig getum við nokkurn veginn gefið okkur þá staði sem hundurinn vill brokka á milli til að skoða og gefið honum þá færi á því með því að nýta taumlengdina. Munum að markmiðið hér er ekki að hundurinn gangi við hliðina á okkur eða á ákveðnum hraða, heldur bara að hann togi ekki í tauminn.
Við megum ekki vera með einhvern fyrirfram ákveðinn tíma eða fyrirfram ákveðinn hring í huga sem við ætlum okkur að ganga. Þessi þjálfun snýst bara um að æfa taumgönguna og ekkert annað. Þetta er ekki eitthvað sem við gerum á leiðinni að sækja barnið í skólann eða leikskólann t.d.
Ef hundurinn getur ekki togað sig áfram, er hann ólíklegur til þess að halda áfram að reyna það. Því er mjög mikilvægt að alltaf þegar hundurinn togar, þá stoppum við. Við höldum þéttings fast í tauminn, beygjum okkur í hnjánum og pössum að hundurinn nái ekki að toga okkur áfram. Ef við erum of stíf og bein, er hætt við því að stærri hundar nái að toga okkur áfram og þá er það árangur fyrir tog-hegðunina. Þegar hingað er komið þá ætlum við ekki að fara í reiptogkeppni við hundinn. Við ætlum ekki að reyna að draga hann til baka. Það sem við ætlum að gera er að reyna að fá hann til þess að slaka sig sjálfan úr tog-stellingunni og það gerum við með því að gefa eftir tauminn bara millimeter í einu, hægt og rólega. Semsagt, ekki nógu mikið til þess að hundurinn nái að taka skref fram á við, heldur bara nógu mikið til þess að hann hætti að geta stuðst við tauminn þegar hann hallar sér fram. Um leið og hundurinn svo kíkir til baka ert þú tilbúin/n/ð með innkallið og hrós/verðlaun þegar hundurinn bregst við því og kemur til þín.
Hrósið ætti að vera stutt. Passa að festa hundinn ekki hjá sér áður en hann fær að fara af stað aftur því þá byggist upp spenna til að spretta af stað og fara beint aftur í togið. Stutt hrós og labba strax aftur af stað og reyna að sjá fyrir hvert hundinum langar að fara og stefna þangað með nægilega lengd af taum svo hundurinn komist á áfangastað án þess að toga og getur þefað þar í friði og ró á meðan þú gengur að honum og vinnur upp tauminn.
Þegar það kemur upp að hundurinn lítur ekki við eða gefur þér færi á að kalla hann til þín, þá er gott að geta labbað í 90°frá þeirri stefnu sem þið voruð að labba til þess að ná athygli hundsins á því að þú hafir breytt um stefnu. Þetta virkar mjög oft til þess að fá hundinn til að losa sjálfan sig úr spennunni og þá er hægt að kalla hann inn og hrósa, en halda svo strax aftur af stað að ganga.
Þetta mun taka tíma! Endurtekningar á endurtekningar ofan er það sem gildir hér. Hundar eru mis móttækilegir fyrir hvers konar þjálfun og á meðan að einn hundur þarf bara örfáar endurtekningar getur annar þurft fleiri hundruð endurtekningar fyrir þetta að sýjast inn. Svo um leið og næsta æfing er tekin þarf að byrja nokkrum skrefum aftar en þið voruð komin síðast og loks þegar þið skiptið yfir í meira krefjandi umhverfi gætuð þið þurft að byrja alveg á byrjun, en þá er samt kominn mjög mikilvægur grunnur og auðveldara fyrir hundinn að læra þessa hegðun undir áreiti, því hann kann hana í stýrðu umhverfi.
Þetta er alls ekki einfalt og fyrir byrjendur myndi ég mæla með því að skella sér á sérstök taumgöngunámskeið. Þar lærir maður tæknina við taumvinnuna, fær innsýn í það hvað hundurinn er að segja og gera með merkjamálinu sínu og fær æfingu í að vinna í kringum meira áreiti en maður myndi e.t.v. ráða við að gera vel sjálfur heima. Þegar þetta er skrifað eru mjög flott taumgöngunámskeið í boði hjá Betri hundum og Hundalífstíl.
Hér að neðan er video frá Zack George sem er frábær hundaþjálfari. Þarna er hann að notast við styttri taum en ég sjálf myndi gera, en aðferðin er góð og virkar vel í fjölmennu borgarumhverfi.
Til þess að hægt sé að ná til hundsins verðum við að vinna með hann í umhverfi þar sem hann er móttækilegur fyrir nýjum upplýsingum og þjálfun. Ef umhverfið er of spennandi til þess að hundurinn veiti okkur athygli, þá er það líklega ekki rétti staðurinn til þess að byrja á. Það getur verið gott að fara á opið svæði og byrja á því að sleppa hundinum lausum (eða hafa hann í extra langri línu ef honum er ekki treystandi lausum) þar sem hann fær tækifæri til að hlaupa um og skoða svæðið áður en við byrjum að æfa taumgönguna. Þetta gerum við til þess að minnka líkur á því að umhverfið sjálft hafi truflandi áhrif á hundinn.
Þjálfunin sjálf.
Við höldum í tauminn með ríkjandi hendi. Hina höndina notum við til þess að stilla lengdina af taumnum sem hundurinn hefur og halda á taumlengdinni sem ekki er í notkun þá stundina. Við þurfum alltaf að spá í umhverfið þegar við göngum því ákveðnir staðir eru áhugaverðari en aðrir. T.d. þúfur, ljósastaurar, grasflöt eða aðrir staðir sem rakkar og tíkur eru líkleg til þess að merkja eða pissa á. Þannig getum við nokkurn veginn gefið okkur þá staði sem hundurinn vill brokka á milli til að skoða og gefið honum þá færi á því með því að nýta taumlengdina. Munum að markmiðið hér er ekki að hundurinn gangi við hliðina á okkur eða á ákveðnum hraða, heldur bara að hann togi ekki í tauminn.
Við megum ekki vera með einhvern fyrirfram ákveðinn tíma eða fyrirfram ákveðinn hring í huga sem við ætlum okkur að ganga. Þessi þjálfun snýst bara um að æfa taumgönguna og ekkert annað. Þetta er ekki eitthvað sem við gerum á leiðinni að sækja barnið í skólann eða leikskólann t.d.
Ef hundurinn getur ekki togað sig áfram, er hann ólíklegur til þess að halda áfram að reyna það. Því er mjög mikilvægt að alltaf þegar hundurinn togar, þá stoppum við. Við höldum þéttings fast í tauminn, beygjum okkur í hnjánum og pössum að hundurinn nái ekki að toga okkur áfram. Ef við erum of stíf og bein, er hætt við því að stærri hundar nái að toga okkur áfram og þá er það árangur fyrir tog-hegðunina. Þegar hingað er komið þá ætlum við ekki að fara í reiptogkeppni við hundinn. Við ætlum ekki að reyna að draga hann til baka. Það sem við ætlum að gera er að reyna að fá hann til þess að slaka sig sjálfan úr tog-stellingunni og það gerum við með því að gefa eftir tauminn bara millimeter í einu, hægt og rólega. Semsagt, ekki nógu mikið til þess að hundurinn nái að taka skref fram á við, heldur bara nógu mikið til þess að hann hætti að geta stuðst við tauminn þegar hann hallar sér fram. Um leið og hundurinn svo kíkir til baka ert þú tilbúin/n/ð með innkallið og hrós/verðlaun þegar hundurinn bregst við því og kemur til þín.
Hrósið ætti að vera stutt. Passa að festa hundinn ekki hjá sér áður en hann fær að fara af stað aftur því þá byggist upp spenna til að spretta af stað og fara beint aftur í togið. Stutt hrós og labba strax aftur af stað og reyna að sjá fyrir hvert hundinum langar að fara og stefna þangað með nægilega lengd af taum svo hundurinn komist á áfangastað án þess að toga og getur þefað þar í friði og ró á meðan þú gengur að honum og vinnur upp tauminn.
Þegar það kemur upp að hundurinn lítur ekki við eða gefur þér færi á að kalla hann til þín, þá er gott að geta labbað í 90°frá þeirri stefnu sem þið voruð að labba til þess að ná athygli hundsins á því að þú hafir breytt um stefnu. Þetta virkar mjög oft til þess að fá hundinn til að losa sjálfan sig úr spennunni og þá er hægt að kalla hann inn og hrósa, en halda svo strax aftur af stað að ganga.
Þetta mun taka tíma! Endurtekningar á endurtekningar ofan er það sem gildir hér. Hundar eru mis móttækilegir fyrir hvers konar þjálfun og á meðan að einn hundur þarf bara örfáar endurtekningar getur annar þurft fleiri hundruð endurtekningar fyrir þetta að sýjast inn. Svo um leið og næsta æfing er tekin þarf að byrja nokkrum skrefum aftar en þið voruð komin síðast og loks þegar þið skiptið yfir í meira krefjandi umhverfi gætuð þið þurft að byrja alveg á byrjun, en þá er samt kominn mjög mikilvægur grunnur og auðveldara fyrir hundinn að læra þessa hegðun undir áreiti, því hann kann hana í stýrðu umhverfi.
Þetta er alls ekki einfalt og fyrir byrjendur myndi ég mæla með því að skella sér á sérstök taumgöngunámskeið. Þar lærir maður tæknina við taumvinnuna, fær innsýn í það hvað hundurinn er að segja og gera með merkjamálinu sínu og fær æfingu í að vinna í kringum meira áreiti en maður myndi e.t.v. ráða við að gera vel sjálfur heima. Þegar þetta er skrifað eru mjög flott taumgöngunámskeið í boði hjá Betri hundum og Hundalífstíl.
Hér að neðan er video frá Zack George sem er frábær hundaþjálfari. Þarna er hann að notast við styttri taum en ég sjálf myndi gera, en aðferðin er góð og virkar vel í fjölmennu borgarumhverfi.
